SLIM - voorkom gewichtstoename
In mijn eerste boek heeft u al kunnen lezen dat meer dan de helft van alle overgewicht een lichamelijke oorzaak heeft. In mijn tweede boek laat ik u zien hoe u deze dikmakende lichamelijke oorzaken kunt voorkomen.
Voorkomen betekent vooruit zien
Voorkomen is beter dan genezen. Deze volkswijsheid is in het bijzonder van toepassing bij het voorkomen van overgewicht. U kunt echter alleen “iets” voorkomen als u precies begrijpt wat er gaat gebeuren als u “niets” doet. Voorkomen is daarom vooruit kijken. Als bij u thuis een hete kachel in de huiskamer staat en er lopen ook kleine kinderen rond dan weet u dat u er voor moet zorgen dat de kachel voldoende is afgeschermd zodat ze zich niet kunnen branden. U legt onmiddellijk het verband tussen een hete kachel en brandwonden.Zo gaat het nu ook bij de preventie van gewichtstoename. Alleen is “vooruit kijken” hier veel moeilijker. Bij het voorbeeld van de hete kachel hoeft u maar een paar minuten vooruit te kijken om te begrijpen wat er kan gebeuren en wat u daaraan kunt doen. Bij de preventie van gewichtstoename moet u meer dan twintig jaar vooruit kunnen kijken om te weten wat er kan gebeuren en welke keuzes u voor u zelf, maar ook voor u kinderen moet maken om overgewicht te voorkomen. Dat is moeilijk. Gelukkig helpt mijn nieuwe boek u met het maken van de deze keuzes.
In dit eerste hoofdstuk laat ik u zien dat u door een verkeerde regelgeving en een verkeerde voorlichting van de overheid "gezonde voeding" niet meer kunt onderscheiden van "verkeerde voeding". En dat er voor de overheid een taak is weggelegd om er voor te zorgen dat u op basis van de juiste informatie wel de goed keuzes kunt maken. En tenslotte laat ik u zien dat verkeerde keuzes die gemaakt worden tijdens de opvoeding van u kinderen voor hen later grotere risico's met zich mee brengen ten aan zien van het ontwikkelen van overgewicht.
Normaal gedrag in een abnormale wereld
Volgens de overheid eten we te veel en eten we verkeerd. De overheid legt dus de “schuld” dat uw gewicht toeneemt geheel bij u zelf neer. Ik denk dat dit maar een halve waarheid is. Om dit aan u uit te leggen wil ik gebruik maken van een nieuwe vorm van geneeskunde: Evolutionary Medicine. Deze vorm van geneeskunde houdt ook rekening met onze genetische afkomst: hoe wij als mens zijn ontstaan1,2. Evolutionary Medicine kan hierdoor vaak beter antwoord geven op moeilijke gezondheidsvraagstukken die we heden ten dage in onze maatschappij tegenkomen dan de huidige reguliere geneeskunde die wordt toegepast door, bijvoorbeeld, uw huisarts.Wij zijn oermensen in de 21ste eeuw
De laatste 60 jaar is overgewicht in Nederland explosief toegenomen. Aan het begin van de 20ste eeuw kwam overgewicht nauwelijks voor. Nu is bijna de helft van alle Nederlanders te dik. Volgens de overheid komt dat omdat we te veel en verkeerd zijn gaan eten. Maar eigenlijk is de mens de laatste 10.000 jaar helemaal niet zo veel veranderd. Genetisch gezien lijken we precies op onze voorouders, de jagers en voedselverzamelaars uit het Stenentijdperk3. Onderzoek geeft zelfs aan dat wij nu minder eten dan onze voorouders uit het Stenentijdperk4. “Waarom worden we dan zo dik?” zou u zich kunnen afvragen. Evolutionary Medicine geeft hierop een duidelijk antwoord.Wij zijn er, na twee miljoen jaar evolutie, op gebouwd om tijdens perioden van voedselschaarste te overleven. Deze perioden van schaarste werden afgewisseld met perioden van overvloed. Het evolutionaire selectieproces heeft er voor gezorgd dat alleen die mensen overbleven die deze barre tijden aan konden4. Oermensen die onder deze moeilijke omstandigheden snel dik konden worden bleven leven en zorgden voor nageslacht dat het misschien nog beter deed. Alle trucjes om snel dik te worden en dik te blijven zijn hierdoor gedurende de afgelopen miljoenen jaren in onze genen geprogrammeerd5,6. “Snel dik worden” kan dus, ook in de 21ste eeuw, volgens de evolutietheorie als normaal menselijk gedrag beschouwd worden. U maakt als moderne mens genetisch gezien nog steeds feilloos de juiste keuzes als het om eten gaat. U weet instinctmatig, net als de oermens, van welke voeding u snel dik kunt worden. Zoet en vet eten5. Uw oergenetische overlevingsdrang stuurt u naar deze dikmakende voeding.
Wij zijn vlees en bladeters
Maar het eten uit de oertijd is niet te vergelijken met wat we nu voorgeschoteld krijgen. Nu bedoel ik niet de voeding die wordt verkocht door de zogenaamde Fast Food ketens zoals MacDonalds en Burger King. Iedereen weet dat die ongezond is. Ik heb het hier over normale voeding van alle dag: varkensvlees, rundvlees, vis, brood, groente en fruit.De jager en voedselverzamelaar uit het Stenentijdperk at ongeveer 50% vlees7,8. De rest van zijn voeding kwam uit bladeren, knollen en bosfruit zoals bramen. Wij, u en ik, zijn dus eigenlijk vleeseters. Maar het vlees van toen is niet het vlees van nu. Het vlees van vroeger bevatte veel meer gezonde onverzadigde vetten dan nu. Vet bevatte vroeger maar weinig ongezonde omega-6 vetten en veel gezonde omega-3. De verhouding omega-6 / omega-3 was destijds ongeveer 1:1 en is nu, in de 21ste eeuw, opgelopen tot een ongezonde 15:19,10. Daarom was vlees vroeger gezond en nu ongezond. Door de slechte kwaliteit van ons vlees is de Nederlander “uitgeweken” naar een voedingswijze die eigenlijk niet geschikt voor hem is. 60 jaar van verkeerde regelgeving en een gebrek aan visie van onze overheid ten aanzien van onze vleesindustrie is hier de oorzaak van.
Transvetten
Een verkeerde balans tussen omega-6 en omega-3 vetten is helaas niet het enige probleem rond vetten. Transvetten worden geproduceerd om van een onverzadigde olie een steviger, smeerbaar vet te maken.Transvetten zijn kunstmatige vetten die ontstaan bij de industriële productie van bijvoorbeeld margarine11. Margarine, ook de dieetvarianten, bevatten hierdoor te veel transvetten. Honderd jaar geleden kregen we bijna geen transvetten binnen, nu krijgen we twee maal zo veel transvetten binnen als goed zou zijn voor onze gezondheid12 en dragen bij aan de epidemie van overgewicht. Transvetten veroorzaken insulineresistentie13, diabetes type 214, hart- en vaatziekten15,16 en borstkanker17. Het schadelijke effect van transvetten is zelfs zo groot dat het de kans op een miskraam vergroot18 en dat kinderen, van moeders die tijdens de borstvoedingsperiode veel transvetten binnen krijgen, een grotere kans hebben om later insulineresistent te worden19 waardoor overgewicht kan ontstaan. Vanwege de ernst van deze situatie rond transvetten is het daarom onbegrijpelijk dat de overheid, middels het Voedingscentrum, nog steeds verkondigt dat “Een boterham is gezond, maar een boterham met margarine is gezonder”20. Als u meer transvetten wilt binnen krijgen dan goed voor u is moet u dit advies zeker opvolgen.Wij zijn geen graaneters
Trouwens dat brengt me bij het volgende punt: brood of te wel granen zijn die nu wel goed voor ons? Zou het eten van te veel granen misschien één van de oorzaken kunnen zijn van overgewicht? Voor het antwoord maken we opnieuw gebruik van Evolutionary Medicine. Ongeveer 10.000 jaar geleden ontstond de landbouw21 en werden granen in onze voeding geïntroduceerd. Wetenschappers vragen zich echter af of we, genetisch gezien, deze revolutie op het gebied van voeding als mens wel hebben kunnen bijhouden21. We weten bijvoorbeeld dat we de laatste honderdduizend jaar eigenlijk maar aan heel weinig granen in onze voeding gewend waren8. Onderzoek naar de oermens uit het Stenentijdperk bevestigt dat de mens in die periode weinig tot geen granen at22.Maar net als met vlees, de granen van vroeger zijn niet meer te vergelijken met de granen van nu. De kleine hoeveelheden aan granen die kort na het einde van de ijstijd werden gegeten waren moeilijk verteerbaar. Ze hadden een lage glycemische index waarde (GI). Door de industriële revolutie zijn granen qua GI drie maal zo hoog geworden23. Bruinbrood heeft hierdoor een GI van 65. Even om u duidelijk te maken hoe hoog dat wel is, suiker heeft een GI van 100 en bladgroente zoals andijvie een GI van 10. Bovendien zijn de meeste vezels uit onze voeding verdwenen. De oermens was gewend om 100 gram vezels per dag via zijn voeding binnen te krijgen8. De Amerikaanse diëtistenorganisatie adviseert daarom voor het behoudvan een goede gezondheid 35 gram voedingsvezels per dag25. Een bruine boterham bevat maar anderhalve gram vezels. Dat schiet dus niet erg op. U zou meer dan 23 boterhammen moeten eten om aan uw dagelijkse 35 gram te komen.Granen zijn duidelijk niet de manier om voldoende vezels binnen te krijgen.
Tekorten aan vezels en de hoge GI waarde maken brood daarom een slechte keus voor uw gezondheid, vooral als u gewicht wil verliezen24. De overheid zou er daarom goed aan doen om alle granen die gebruikt worden bij de productie van voeding (dus ook brood) te laten verrijken met extra voedingsvezels. Net zoals er nu jodium aan het zout wordt toegevoegd.
Fructose
Brood de meest gegeten voeding in Nederland heeft dus duidelijk nadelen als het gaat om gewicht te verliezen. Maar er zijn nog meer problemen met onze Nederlandse voeding.Fructose is een soort suiker die van nature in een hele kleine hoeveelheid in fruit voorkomt. Het heeft hierdoor een “gezond” imago verkregen. Dit gezonde imago heeft de industrie misbruikt om allerlei producten te zoeten met fructose. Fructose is als zoetstof echter helemaal niet zo gezond. Vooral niet als het wordt toegevoegd in een veel grotere hoeveelheid dan van nature in fruit, zoals bijvoorbeeld een appel, voor komt.
Sinds 1970 is de hoeveelheid fructose in onze voeding met maar liefst 1000% gestegen. Men denkt nu dat deze stijging één van de redenen is waarom overgewicht in de hele wereld zo explosief is toegenomen26. Fructose verhoogt ook het risico op insulineresistentie en overgewicht27, diabetes type 228. Bovendien wordt de aan onze voeding toegevoegde fructose in verband gebracht met een hoger risico op het krijgen van het metabole syndroom29, diabetes type 230. Het metabole syndroom verhoogt de kans op hart- en vaatziekten en overgewicht. En tenslotte zijn er reden om aan te nemen dat de toegevoegde fructose in onze voeding verantwoordelijke is voor een hoger risico op een leververvetting31, alvleesklierkanker32 en nierstenen33.
Fructose speelt duidelijke een heel belangrijke rol bij de het ontstaan van overgewicht en ernstige andere ziekten. Daarom zou ik de overheid willen adviseren regelgeving op te stellen die het gebruik van fructose als zoetstof in voedingsproducten aan banden legt.
We leven in een abnormale wereld
Ik denk dat de strekking van het verhaal wel duidelijk is. Nederlanders vertonen ten aanzien van voeding een normaal gedrag. Uitgaande van de evolutietheorie kan er niet meer van hen verwacht worden. Helaas leven wij als mens in een abnormale wereld waar zelfs het eten van een gewoon stukje vlees schadelijk voor onze gezondheid kan zijn en voeding die “uitsluitend met natuurlijke suikers zijn gezoet” overgwicht en dodelijke ziekten kan veroorzaken.Begin bij het begin: de zwangerschap
tijdens de zwangerschap
Een streng dieet waarbij u weinig eet is bijvoorbeeld geen goed idee tijdens de zwangerschap. Door honger tijdens uw zwangerschap “programmeert” u uw ongeboren kind zodat hij of zij op latere leeftijd een hoger risico heeft op een groot aantal ernstige ziekten35,36. Overgewicht is daar één van.
Het was helemaal niet de bedoeling van de natuur om kinderen van vrouwen die tijdens de zwangerschap honger hebben ziek te maken. Het was de bedoeling om ongeboren kinderen tijdens de zwangerschap genetisch aan te passen aan de beschikbaarheid van voeding. Als er tijdens de zwangerschap een hongersnood was werd er een kind geboren met een heel efficiënte verbranding37. Maar een kind dat in de 21ste eeuw in onze Westerse wereld geboren wordt komt niet in een hongersnood terecht. In tegendeel, uw kind krijgt te maken met een wereld van overvloed aan voeding waardoor het, met deze efficiëntie verbranding, allerlei ernstige ziekten ontwikkeld.
Als u tijdens uw zwangerschap “zwangerschapdiabetes” ontwikkelt, heeft uw kind later ook een grotere kans op diabetes type 2 en overgewicht38,39. Een goede reden om tijdens uw zwangerschap meer laag glycemische voeding te eten en er voor te zorgen dat u geen tekorten heeft aan bepaalde vitamines en mineralen die niet meer in voldoende mate in onze voeding voorkomen.
De nieuwe wetenschap die zich richt op het verbeteren van de kansen voor ongeboren kinderen heet “Fetal Programming”40. Fetal Programming is een van de speerpunten in mijn nieuwe boek over de preventie van overgewicht.
De opvoeding
Drink je flesje leeg, eet je potje leeg, eet je bordje leeg. Komt u dat bekend voor? Dit is het slechtste advies dat u jonge kinderen kunt geven. Onderzoek laat zien dat kinderen die aangeleerd wordt dat ze “hun bordje leeg moeten eten” op latere leeftijd meer eten dan kinderen die dit niet aangeleerd wordt41. Eigenlijk kunnen we dit zelf wel bedenken. Jonge kinderen horen borstvoeding te krijgen. Als ze genoeg hebben drinken ze niet meer en vallen ze in slaap. Als u van uw kind jarenlang verlangt dat het zijn bordje leeg eet verstoort u het natuurlijke verzadigingsgevoel bij uw kind zodat het later snel te veel eet en daardoor misschien overgewicht ontwikkelt.Het is ook niet zo’n goed idee om voor bepaalde voeding restricties in te stellen. Bijvoorbeeld: “twee koekjes en dan niet meer”. Op deze manier maakt u bepaalde voeding heel speciaal en heel aantrekkelijk voor uw kind. Op latere leeftijd zal hij of zij zich nog steeds tot deze voeding aangetrokken voelen en daardoor misschien overgewicht ontwikkelen42.
Fabrikanten van voedingsmiddelen maken handig gebruik van de instinctmatige voorkeuren van kinderen voor zoet en vet. Alle op kinderen gerichte voeding is daarom zoet. Misschien wel gezoet met natuurlijke suikers: fructose. Maar dat verhaal kent u al.
Overvloedige zoete, hoog glycemische (snel verteerbare) voeding veroorzaakt bij uw kind hoge insulinespiegels. Dat kunt u bij uw kind herkennen doordat het gewicht rond het middel begint vast te houden. Dat lijkt in eerste instantie het meest op een “zwembandje”. Hierdoor gaan er allerlei zaken in het lichaam van uw kind mis. Het wordt minder actief, krijgt meer honger en gaat hierdoor meer eten. Het optimale scenario voor het ontwikkelen van overgewicht bij kinderen43,44.
U kunt zich nu afvragen of het kinderen aangerekend kan worden dat zij qua voeding de verkeerde keuzes maken. Ik denk het niet. Ik denk ook niet dat het ouderen aangerekend kan worden. Zij weten vaak niet hoe ze een juiste keuze kunnen maken.
Suggesties voor de overheid
De enige manier om de huidige epidemie van overgewicht tot staan te brengen is het normale instinctmatige gedrag ten aanzien van voeding te veranderen in een slimme manier van omgaan met voeding34. Daarom moet het voor Nederlanders, op het moment dat zij in de winkel staan, duidelijk worden gemaakt welke gezondheidsrisico een bepaalde keuze met zich mee brengt. Nederlanders moeten net als met de keuze voor wel of niet roken weten dat sommige voeding dodelijk voor ze kan zijn. De overheid zou leveranciers van ongezonde voeding moeten verplichten op de verpakking te vermelden dat deze ongezonde voeding het risico op het krijgen van diabetes, overgewicht, hart en vaatziekten en kanker vergroot. Dan pas heeft de Nederlander een echte keuze en kan de explosie van overgewicht misschien tot staan worden gebracht.
Deze “De consumptie van fructose kan dodelijk zijn” aanpak bij voedingsmiddelen is met name belangrijk voor de preventie van overgewicht bij kinderen. Als de toename van overgewicht bij kinderen niet gestopt kan worden zal de gemiddelde levensverwachting van de mens, voor het eerst sinds zijn bestaan, de komende jaren afnemen45,46.
Referenties
- Evolutionary Medicine
- Evolutionary medicine: update on the relevance to family practice
- Stone agers in the fast lane: chronic degenerative diseases in evolutionary perspective
- Eating, exercise, and "thrifty" genotypes: connecting the dots toward an evolutionary understanding of modern chronic diseases
- Control of food intake in the obese
- Interactions between the "cognitive" and "metabolic" brain in the control of food intake
- The paradoxical nature of hunter-gatherer diets: meat-based, yet non-atherogenic
- The ancestral human diet: what was it and should it be a paradigm for contemporary nutrition?
- Evolutionary aspects of diet, the omega-6/omega-3 ratio and genetic variation: nutritional implications for chronic diseases
- The importance of the ratio of omega-6/omega-3 essential fatty acids
- Margarine's trans-fatty acid composition: modifications during the last decades and new trends
- Enkele belangrijke ontwikkelingen in de voedselconsumpti
- Trans fatty acids and insulin resistance
- Dietary fat intake and risk of type 2 diabetes in women
- Trans fatty acids - effects on systemic inflammation and endothelial function
- Association between serum trans-monounsaturated fatty acids and breast cancer risk in the E3N-EPIC Study
- Dietary trans fatty acid intake is associated with increased fetal loss
- Trans fatty acids in maternal milk lead to cardiac insulin resistance in adult offspring
- Smeersels met weinig vet zijn de beste keus
- Cardiovascular disease resulting from a diet and lifestyle at odds with our Paleolithic genome: how to become a 21st-century hunter-gatherer
- Paleolithic vs. modern diets--selected pathophysiological implications
- The 'carnivore connection'--evolutionary aspects of insulin resistance
- Increased consumption of refined carbohydrates and the epidemic of type 2 diabetes in the United States: an ecologic asse
- Position of the American Dietetic Association: health implications of dietary fiber
- Consumption of high-fructose corn syrup in beverages may play a role in the epidemic of obesity
- Fructose consumption: potential mechanisms for its effects to increase visceral adiposity and induce dyslipidemia and insulin resistance
- Fructose, weight gain, and the insulin resistance syndrome
- Dietary fructose and the metabolic syndrome
- Fructose and the metabolic syndrome: pathophysiology and molecular mechanisms
- Fructose consumption as a risk factor for non-alcoholic fatty liver diseas
- Dietary glycemic load, added sugars, and carbohydrates as risk factors for pancreatic cancer: the Multiethnic Cohort Study
- Fructose consumption and the risk of kidney stones
- From instinct to intellect: the challenge of maintaining healthy weight in the modern world
- The Dutch Famine of 1944-1945: a pathophysiological model of long-term consequences of wasting disease
- The Dutch famine and its long-term consequences for adult health
- Fetal and neonatal pathways to obesity
- Consequences of fetal exposure to maternal diabetes in offspring
- Effect of a diabetic environment in utero on predisposition to type 2 diabetes
- Role of leptin during perinatal metabolic programming and obesity
- Scientific American, You have to eat everything on your plate (Movie)
- Scientific American, Food restrictions for Children (Movie)
- The 'skinny' on childhood obesity: how our western environment starves kids' brains
- Childhood obesity: behavioral aberration or biochemical drive? Reinterpreting the First Law of Thermodynamics
- On Hendrikje van Andel-Schipper and other remarkable developments in the life expectancy of the Dutch population
- The consequences of childhood overweight and obesity
- Candida: Candida infectie - CVS/ME: Chronische vermoeidheid Syndroom - Diabetische complicaties: Behandeling diabetische complicaties - Neuropathie - Retinopathie - Nefropathie - Bloeduiker stabilisatie - Hart en vaatziekten: Cardiomyopathie en Hartfalen - Cardiomyopathy and Heart Failure - Hoge bloeddruk - Cholesterol verlaging - Aderverkalking (atherosclerose) - Levensverlenging: Levensverlenging - DHEA - Melatonine - 65+ - Kanker: - Ondersteuningstherapie bij kanker - Artrose en artritis: - Artrose - Artritis - Fibromyalgie: - Fibromyalgie - Urinewegen: - Prostaatklachten - Blaasontsteking - Voeding: Voeding wat is er mis mee - Melk - Suiker - Aanvulling onvolwaardige voeding - Vitamine supplementen: Voedingssupplementen - Overgewicht: - Overgewicht - SLIM - Andere artikelen: - HPU - Astma - Multiple Sclerose - Psoriasis - Staar - Depressie - Behandelingsforum - Orthomoleculaire Geneeskunde